The Project Gutenberg EBook of Karlo, by Edmond Privat

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: Karlo

Author: Edmond Privat

Release Date: February 5, 2008 [EBook #24525]

Language: Esperanto

Character set encoding: ASCII

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK KARLO ***




Produced by David G. Simpson












KARLO


Facila Legolibro por la Lernado de Esperanto


Tria Eldono




Edmond Privat



1910







ANTAUXPAROLO DE L' VERKINTO

  La "Librairie de l' Esperanto" en Parizo petis min, ke mi verku
  facilan legolibron por la lernantoj de kursoj aux la
  komencantoj, kiuj jxus finis sian lernadon en lernolibro. Mi
  intencis prezenti dudek tekstojn arangxitajn tiamaniere, ke en
  cxiu estos multaj vortoj pri sama temo de l' cxiutaga vivo. Por
  pli bone konservi la intereson de la lernanto en dudek
  cxapitroj, mi verkis unu rakonton pri la vivo de junulo, de lia
  infaneco, gxis lia edzigxo.

  Kompreneble nek romano, nek ecx sprita novelo estas la rakonto,
  sed nur aro de dudek cxapitroj pri cxiutaga vivo, ligitaj inter
  si per gxenerala senco kaj unueco de persono. Tamen ion pli ol
  lernocxapitrojn eble trovos en tiu cxi libro tiuj plenagxaj
  personoj, por kiuj ekzistas ia poezia cxarmo en rememoroj pri
  infaneco kaj juneco ecx el plej simplaj okazintajxoj de l'
  cxiutaga vivo.

  Mi rekomendas al la instruantoj de kursoj, ke, post lego de
  cxapitro, ili faru multajn demandojn pri gxi kaj donu al la
  lernantoj bonan okazon paroli la lingvon. (La demandoj
  montritaj en la libro estas nur bazo, kaj la profesoroj devos
  plimultigi ilin laux la tempo disponebla.)

  Auxdado kaj ripetado de esperantaj frazoj estas la plej
  bezonata afero cxe la kursoj, cxar tion la lernanto ne povas
  facile trovi hejme en sia lernolibro. Estas necese atentigi la
  lernanton pri la _akcento_ (cxiam sur la antauxlasta silabo)
  kaj ankaux pri natura kaj ne trolonga elparolado de la vokaloj.

  Gxenevo, en Januaro 1909.

EDMOND PRIVAT.




ENHAVO


Antauxparolo de l' verkinto
 1. -- La familio
 2. -- La hejmo
 3. -- La servistino
 4. -- Dimancxo
 5. -- Lernado
 6. -- La ideoj de Karlo
 7. -- La songxo de Karlo
 8. -- La liceo
 9. -- Ekzameno
10. -- Liceano
11. -- Latina leciono
12. -- La amiko
13. -- Sur la rivero
14. -- La profesoro de historio
15. -- La sekreto de Karlo
16. -- Cxagrenoj
17. -- Studento kaj poeto
18. -- Alico
19. -- Kuracisto
20. -- En Italujo





1. La familio.

Kiam naskigxis Karlo, rozkolora kaj sana, liaj gepatroj estis
ankoraux tre junaj. Ilia unua infano li estis. Lia apero en tiu
cxi mondo kauxzis grandegan gxojon en la tuta familio. Filo! vera
vivanta knabeto! La junaj gesinjoroj Davis estis tre fieraj pri
Karlo kaj gxuis internan kaj trankvilan plezuron.

Sed la patro de S-ro Davis estis tro gxoja por esti trankvila.
Avo li estis nun; li tute forgesis, ke tio lin iom maljunigas kaj
li kontrauxe sentis en si infanan gajecon.

Dum du tagoj post la naskigxo de Karlo, li ne povis labori en sia
oficejo. Li kuradis de sia domo al la domo de sia filo kaj de tie
revenis al sia domo; li promenadis tra la stratoj de l' urbeto,
eniris en cxiajn magazenojn por acxeti aferojn tute senutilajn;
al cxiu almozpetanto li donis multajn monerojn. Oni povis facile
vidi, ke li estas kontenta.

La gepatroj de Sinjorino Davis estis jam tre maljunaj. Ili logxis
en granda urbo, kaj oni telegrafe anoncis al ili la naskigxon de
ilia nepo. Por ili, li ne estis la unua. Ilia filino Margareto,
la felicxa patrino de Karlo, estis ilia sepa infano. Jam du el
sxiaj fratoj kaj tri el sxiaj fratinoj estis edzigxintaj kaj ecx
havis infanojn, kiam frauxlino Margareto renkontis la junan S-ron
Davis, kun kiu sxi baldaux fiancxinigxis kaj poste edzinigxis.
Frauxlino Margareto estis tre beleta junulino kaj tre dolcxa. Pro
tio cxiuj gefratoj tre amis sxin kaj sxiaj gepatroj ricevis
grandan cxagrenon, kiam sxi devis forveturi kun sia juna edzo.

Cxe la baptotago de Karlo, preskaux la tuta familio de Sinjorino
Davis cxeestis, kaj ankaux la patro kaj la juna frato de Sinjoro
Davis. Oni nomis la knabon Karlo-Teodoro por kontentigi lian
patran avon S-ron Karlo Davis kaj lian patrinan avon S-ron
Teodoro Renberg. Kompreneble oni ne povis elekti alian
baptopatron, ol lian patran avon. La baptopatrino estis la plej
maljuna fratino de Sinjorino Davis.

Dum la pastro malsekigis lian beletan kapeton kun kreskantaj
blondaj haroj, sinjoreto Karlo-Teodoro sxajnis gaje rideti kaj,
subite palpante siajn malsekajn harojn per siaj manetoj, li faris
al la cxeestantoj en la pregxejo lauxtan, sed nekompreneblan
paroladon, kiu preskaux rompis la seriozecon de la ceremonio.
Sendube por haltigi lin, lia onklino donis al li pluvegon da
kisoj. Kredante, ke ili estas gratulesprimoj kaj estante jam tre
modesta, li tre malafable akceptis tiujn kisojn. Jam tie li
mirigis multajn personojn.

Grava rimarko. -- _Por respondi al la demandoj oni devas neniam
uzi simple "jes" aux "ne", sed ordigi la vortojn de la demando
mem alimaniere kaj aldoni la necesajn vortojn._

EKZEMPLE: Cxu la gepatroj de Karlo estis junaj, kiam li
naskigxis? -- _Jes, la gepatroj de Karlo, Sinjoro kaj Sinjorino
Davis, estis ankoraux junaj, kiam naskigxis ilia filo._

1. Cxu la gepatroj de Karlo estis junaj, kiam li naskigxis? --
2. Cxu Karlo estis la unua infano de S-ro Davis? -- 3. Kion faris
la patro de S-ro Davis? -- 4. Kiel oni anoncis la naskigxon al la
gepatroj de S-ino Davis? -- 5. Kiom kostas la sendo de telegramo?
-- 6. Donu kelkajn baptonomojn de knaboj kaj knabinoj. -- 7. Kion
oni faris al Karlo en la pregxejo?




2. La hejmo.

Junaj gesinjoroj Davis estis nek ricxaj, nek malricxaj, kaj havis
plej cxarman hejmon apud la urbeto. Tre simpla dometo, malgranda
gxardeno kun kelkaj arbetoj, jen ilia tuta hejmo, sed cxio estis
tre pura kaj delikata interne kaj ekstere. En la cxambroj cxio
estis hela, la murpaperoj kaj la meblaro. Cxie oni povis admiri
kiel orde kaj elegante la delikataj manoj de Sinjorino Davis
arangxis cxiujn aferojn.

La patro de Karlo-Teodoro estis cxefkomizo en filio de la Nacia
Banko kaj li ricevis tre bonan salajron. Cxar nek li, nek lia
edzino multe elspezis, li povis cxiujare sxpari sumon por "siaj
infanoj".

Efektive Karlo ne gxuis tre longe la gloron esti sola en la nova
generacio de l' familio. Kiam li estis dujara kaj jam kuris tre
bone tra la tuta domo, li trovis iun tagon bluokulan fratineton
en la antikva lulilo, kie li kutimis dormadi antaux tre longe . . .
kiam li estis malgranda.

Aliaj kredeble estus igxintaj tre jxaluzaj, sed Karlo estis
grandanima, kaj lia vizagxo tuj montris largxan rideton kaj
afablan esprimon de protektemo. Petinte la permeson de sia
patrino, li kisis dufoje la frunton de sia dormanta fratineto.

Karlo tre multe interesigxis je la progresoj de sia fratineto
Helenjo. Kiam sxi ankaux povis kureti tra la domo, li farigxis
sxia instruanto kaj gvidanto.

Karlo estis tre observema kaj ankaux tre entreprenema. Li penadis
imiti cxion interesan, kion li vidis aux pri kio li auxdis.
Uzante tablon kaj multajn segxojn, li konstruis grandan sxipon,
kies bela flava kamentubo estis . . . la paperkorbo de lia patro.
Por Helenjo li cxiam arangxis komfortan sidejon per broditaj
kusenoj forprenitaj el la salono.

Kiam Sinjorino Davis laboris cxe sia kudromasxino kaj Karlo
ekfajfis kaj bruadis por anonci, ke dangxera ventego minacas la
sxipon, la timigata fratineto ekploris, tremante inter la
broditaj kusenoj. Subite cxio haltis: la kudromasxino kaj la
sxipo. Helenjo baldaux retrankviligxis sur la genuoj de l'
patrino, konsolita, cxu per sxiaj dolcxaj kisoj, cxu per la
elokventaj klarigoj de Karlo, kiu venigis la ventegon nur por
havi la okazon kuragxe savi sian fratinon.

Supre en la domo estis longa subtegmenta cxambro, en kiu kusxis
cxiaj kestoj, korboj, segxoj kaj malnovaj objektoj. Estis por
Karlo vera paradizo. Kiam li trovis malfermita la pordon de l'
sxtuparo, li rapide rampis al la sxatata cxambrego. Tie li
plezurege cxirkauxpromenis, malfermante la kestojn, palpante kaj
malordigante cxiujn aferojn. La gxojo dauxris gxis lia patrino
aux la servistino, auxdinte bruon, venis lin sercxi kaj
rekondukis lin malsupren.

1. Cxu gesinjoroj Davis estis ricxaj? -- 2. Kie ili logxis? --
3. Citu kelkajn meblojn, kiuj trovigxas en via hejmo? -- 4. Kion
faris la patro de Karlo? -- 5. Cxu li multe elspezis? -- 6. Cxu
Karlo estis jxaluza? -- 7. Kiel oni nomis lian fratinon? --
8. Per kio Karlo konstruis sxipon? -- 9. Sur kion li sidigis
Helenjon? -- 10. Per kio oni kudras? -- 11. Kiu estas la plej
granda firmo por la fabriko de kudromasxinoj? -- 12. Kiu cxambro
estis en la supro de la domo? -- 13. Kio estis en gxi? -- 14. Cxu
Karlo sxatis iri tien? -- 15. Kion li faris en tiu cxambro? --
16. Kiu kondukis lin malsupren? -- 17. Cxu estas lifto en via
domo? -- 18. Cxu vi logxas sur la unua etagxo? -- 19. Kiom da
logxantoj estas en via urbo?




3. La servistino.

La geavoj de Karlo konservis tre longe unu servistinon, kiun
cxiuj en la familio tre amis pro sxia fideleco kaj diskreteco.
Kiam la juna Sinjoro Davis edzigxis, la servistino iris en la
novan hejmon por cxion arangxi. La juna edzino tiom placxis al
sxi, ke sxi tie restis; kaj post la naskigxo de Karlo, sxi
decidis, ke sxi neniam foriros.

Sxia nomo estis Anjo. Sxi havis pintan nazon kun du malgrandaj
grizbluaj okuloj kaj vangoj cxiam tre rugxaj, kiel pomoj. Sian
blankan kufon sxi preskaux neniam demetis, sed ofte okazis, ke
Karlo fortiris gxin por vidi la koloron de sxiaj haroj. Cxiufoje
li ricevis pro tio vangofrapon kaj tuj poste kison.

En la domo Anjo faris cxion; sxi estis samtempe kuiristino kaj
cxambristino, sed la domo estis tiel malgranda, ke sxi facile
plenumis ambaux taskojn. Sinjorino Davis sxin ofte helpis kaj
faris cxiujn kudrolaborojn. Anjo sentis en si tre grandan admiron
al la juna dommastrino pro sxia granda delikateco en cxio.

Kelkafoje Karlo ricevis permeson iri frumatene al la legomvendejo
kun Anjo. Sxi portis du grandajn korbojn kaj li malpezan
retsakon. Post dekkvinminuta marsxado ili alvenis al la publika
placo. Multaj cxevaloj kaj veturiloj staris apud la trotuaroj. En
la mezo de la placo, cxirkaux la monumenta fontano, sidis la
gevendistoj kun siaj tabloj kaj korbegoj plenaj je brasikoj,
terpomoj, fromagxoj, fruktoj cxiuspecaj. Anjo diskutadis kun
multaj virinoj kaj fine acxetis diversajn legomojn kaj grandan
pecon da butero. Kelkafoje sxi metis ion en la retsakon de Karlo.
Poste tre rapide ili hejmen revenis.

Kelkafoje Karlo helpis Anjon meti la telerojn sur la tablon. La
forkojn, kulerojn kaj trancxilojn li ankaux alportis, sed neniam
la glasojn, cxar Anjo opiniis la aferon tro dangxera.

Iam li rompis tason, cxar li provis porti tri samtempe. Alkuris
Anjo cxe la bruo . . . "Estas nenio," ekkriis Karlo, "mi ne
vundigxis." Anjo lin longe riprocxis, sed Karlo opiniis, ke estus
multe pli sagxe, se sxi irus tuj sercxi alian tason.

Kun Karlo, Anjo estis cxiam gaja kaj sxercema; sed kun Helenjo,
sxi estis multe pli dolcxa kaj ecx sxajnis iom malgxoja
rigardante sxin. Sxi prenis sxin delikate en siaj brakoj kaj
movis la kapon penseme. Cxiuj same sxajnis melankolie dolcxigxi
apud Helenjo.

Karlo tre amis sian fratineton, sed ne kuragxis multe ludi kun
sxi, cxar sxi sxajnis timi la bruon kaj tre ofte ekploris. Li
opiniis, ke la knabinoj estas delikataj estajxoj, kiuj bezonas
multe da zorgoj.

1. Kiel nomigxis la servistino de S-ino Davis? -- 2. Cxu sxi
estis diskreta? -- 3. Kiu estis la koloro de sxiaj vangoj? --
4. Cxu cxiuj pomoj estas rugxaj? -- 5. Kio estas en la mezo de
pomo? -- 6. Citu kelkajn fruktojn. -- 7. Kiun vi preferas? --
8. Cxu Karlo kelkafoje tiris la kufon de Anjo? -- 9. Kien iris
Karlo kun la servistino? -- 10. Kion li portis? -- 11. Kiuj
personoj estis sur la publika placo? -- 12. Kion ili faris? --
13. Citu kelkajn legomojn? -- 14. Kion acxetis Anjo? -- 15. Cxu
Karlo helpis Anjon por prepari la tablon? -- 16. Kiom da tasoj
rompis Karlo? -- 17. Kion li respondis al la riprocxoj de Anjo?
-- 18. Cxu Helenjo estis amata de sia frato? -- 19. Kion opiniis
Karlo pri Helenjo? -- 20. Kiujn ludilojn preferas la knabinoj? --
21. Cxu kelkafoje Helenjo ploris? -- 22. Kiam oni ploras?




4. Dimancxo.

Dimancxe matene Karlo restis longe en sia liteto kaj gxuis la
dolcxajn songxojn, kiujn alportas la oraj sunradioj, enirante en
la cxambron inter la kurtenoj de l' fenestro . . . Subite li
ekvidis la dolcxan vizagxon de sia patrino, alveninta por lin
veki. Li estis tre gaja. Lauxte sonoradis la sonoriloj de l'
pregxejoj, dum lia patrino lin helpis por lia tualeto.

Karlo opiniis, ke la spongoj estas tre malagrablaj objektoj, kiuj
metas sapon en liajn okulojn. Li jam ofte konigis tiun impreson
al sia patrino, sed sxi tamen dauxrigis la uzadon de spongoj.
Dimancxe S-ino Davis vestis Karlon per brodita flanelcxemizeto,
blanka pantalono kaj blua jaketo. Li havis flavajn sxuetojn kaj
grandan pajlan cxapelon, pri kiu li estis tre fiera.

Dimancxe posttagmeze Karlo promenadis kun sia patro. Li sxatis
iri al la bordo de l' rivero por vidi la sxipojn kaj la
fisxkaptistojn, kiuj estis tre multaj. Estis seriozaj sinjoroj,
longbarbaj maljunuloj kaj ankaux multaj knaboj. Cxiu silente
sidis sub unu el la arboj apud la bordo. Ili pacience rigardadis
la fadenon de sia fisxkaptilo malaperantan en la akvo. De tempo
al tempo iu levis subite sian kanon kaj dekrocxis de la hoko
brilantan fisxon, malespere saltantan cxiuflanken.

Antaux la vespero S-ro Davis kaj lia fileto revenis hejmen, kaj
alvenis gxustatempe por trinki varmegan tason da teo en la
salono.

Ofte la avo kaj onklo Jako vizitis ilin dimancxe kaj cxiuj
vespermangxis kune.

La onklo Jako kelkafoje alportis sian fonografilon, kaj Karlo
auxdis mirindajn kantojn kaj muzikajxojn. Iam onklo Jako diris
sxerckanteton antaux la granda busxo de l' fonografilo. La
masxino ripetis la kanton poste kaj ecx la ridegon de l' avo kaj
de l' patro. Onklo Jako klarigis, ke la fonografilo ripetus kion
ajn Karlo dirus antaux la masxino, sed Karlo ne kuragxis ion
diri. Li jam opiniis, ke ofte estas tre sagxe silenti.

Karlo tre sxatis sidi sur la genuoj de sia avo kaj auxdi
rakontojn pri la infaneco de sia patreto aux pri malproksimaj
landoj, kiujn la avo vizitis. Li sxatis auxdi pri la maro, kaj
tre deziris gxin iam vidi.

Kiam estis bela vetero, la tuta familio sidis en la gxardeneto.
La avo prenis sian pipon, gxin plenigis per tabako kaj gxin
ekbruligis. La patro kaj la onklo fumis nur cigaredojn. Karlo tre
malsxatis la tabakfumon, kiu doloris liajn okulojn. Li ofte
demandis sian patron, kial la viroj fumas; kaj la patro cxiam
respondis: "por la plezuro". Karlo decidis, ke li trovos pli
agrablan plezuron, ol fumadi, kiam li estos viro. Sed kiam lia
avo diris al li, ke cxiuj maristoj fumas, li eksxangxis sian
opinion.

1. Kion faris Karlo dimancxe matene? -- 2. Kiu helpis lin por lia
tualeto? -- 3. Kion li opiniis pri la spongoj? -- 4. Per kio
vestis sian filon S-ino Davis, dimancxe? -- 5. Kiuj personoj
estis sur la bordo de la rivero? -- 6. Cxu ili faris multe da
bruo? -- 7. Kiu venis ofte por vespermangxi? -- 8. Kion alportis
la onklo? -- 9. Pri kio parolis la avo? -- 10. Kie sidis la
familio dum somero? -- 11. Nomu la kvar sezonojn de la jaro. --
12. Kiun vi preferas? -- 13. Cxu la patro fumis? -- 14. Kiom
kostas bona cigaro? -- 15. Cxu la maristoj ofte fumas?




5. Lernado.

Karlo jam farigxis forta knabeto kaj rapide grandigxadis; sed li
ankoraux ne eklernis la literojn de l' alfabeto. Lia patrino
decidis, ke sxi mem instruos lin en la komenco.

Cxiumatene sxi sidigis lin apud si kaj malfermis grandan libron
kun nigraj signoj. Sxi klarigis al li, ke per tiuj signoj oni
skribas kaj, se li bone lernas ilin, li povos baldaux legi
belegajn rakontojn en libroj. Karlo opiniis, ke la homoj estas
vere mallertaj kaj sensencaj: kial ili ne venus mem diri siajn
rakontojn? Estus multe pli simple. Post pripensado li esprimis
sian opinion al la patrino.

-- Sed, karuleto, sxi diris, miloj da personoj volas koni la
rakontojn. Estus neeble, ke la rakontistoj vizitu cxiujn. Multaj
rakontistoj logxas tre malproksime, multaj estas mortintaj nun,
kaj oni deziras tamen legi nun tion, kion ili skribis.

-- Sed kial ili ne parolis en fonografilo, kiel onklo Jako? Oni
cxiam povus auxdi ilin.

La patrino trovis Karlon iom tro diskutema:

-- Nu, karega, sxi diris, kisante lin, vi devas eklabori.

Sed Karlo profundigxis en sia pensado . . . la strangaj nigraj
signoj dancadis en nebulo antaux liaj okuloj. Li ripetis, A, B,
C, senatente. Kiam lia patrino petis lin montri B, li ne sciis.
La literon S li bone rekonis, cxar gxi similas serpenton, kaj
ankaux O kaj C, kiuj similas tutan kaj duonan lunon. Por instrui
al li la aliajn literojn, la patrino bezonis multe da semajnoj
kaj multe da pacienco. Fine gesinjoroj Davis decidis, ke Karlo
iru al lernejo. Ne malproksime de la hejmo logxis maljuna
sinjorino kaj sxia filino, kiuj ambaux instruis infanojn. La
lecionoj okazis nur tri matenojn cxiusemajne, lunde, merkrede kaj
vendrede.

Sinjorino Davis mem kondukis Karlon al la lernejo la unuan fojon.
Dum sxi parolis kun la respektinda estrino, S-ino Linar, Karlo
rimarkigis al Frauxlino Linar, ke unu segxo en la klascxambro
estas rompita kaj ankaux, ke estas desegnita vizagxo sur la muro.
Li demandis la frauxlinon, cxu tio estas sxia portreto aux tiu de
la maljuna virino. La frauxlino treege rugxigxis.

-- Mi esperas, ke vi estos bona kaj gxentila, diris lia patrino
adiauxkisante lin.

-- Ho jes, patrineto.

Kiam la unua leciono estis komencita, Karlo havis tre baldaux
siajn manojn tute makulitaj je inko. Laux sia kutimo li visxis
ilin per sia antauxtuketo. Beleta knabineto, kiu sidis apud li,
multe ridis kaj moke rigardis lin. Pro tio Karlo opiniis, ke li
certe pli amas sian fratinon Helenjon, ol sxin.

_Rakontu skribe la supran cxapitron._ -- 1. Kiu unue instruis
Karlon? -- 2. Kion faris la patrino de Karlo? -- 3. Kion opiniis
Karlo? -- 4. Kiujn literojn li facile rekonis? -- 5. Al kio
similas la litero S? -- 6. Kiu kondukis Karlon al la lernejo? --
7. Kion li rimarkis sur la muro? -- 8. Kiun demandon li faris? --
9. Per kio Karlo makulis siajn manojn? -- 10. Cxu oni povas
skribi sen inko kaj sen plumo? -- 11. Cxu Karlo estis en geknaba
lernejo? -- 12. Per kio li visxis siajn manojn? -- 13. Kiu ridis
pri li? -- 14. Cxu de multaj jaroj oni uzas la skribmasxinojn? --
15. Cxu vi jam havis okazon uzi skribmasxinon? -- 16. Cxu vi
estas stenografiisto?




6. La ideoj de Karlo.

Karlo estis tre pensema kaj jam havis precizajn ideojn pri multe
da aferoj. Dum la aliaj infanoj malfacile komprenis geografion,
li tre bone prezentis al si la formon de la mondo: Post la montoj
estas maroj, teroj kaj denove montoj gxis la du ekstremajxoj de
la mondo. Tie sendube estas muro aux barilo, kiel sur ia ponto,
por malhelpi, ke la personoj falu en abismon.

Karlo tre deziris iri iam al unu el tiuj ekstremajxoj de la
mondo. Certe estus strange vidi nenion plu antauxen: nur la bluan
cxielon supre, kaj sub gxi . . . nenion. Li tre miris kien falus
iu homo, kiu estus forsaltinta de l' ekstremajxo de l' mondo. Se
li posedus la aeroplanon de la ricxa sinjoro, kiun konas lia
patro, li provus flugi malsupren sub la mondon kaj reveni supren
cxe la alia flanko. Li miris kiel estas la subajxo de la mondo.

Karlo demandis sian patron pri tio. S-ro Davis estis tre amuzata
de la ideoj de Karlo kaj klarigis al li, ke la mondo estas
kvazaux grandega orangxo, rondiranta cxirkaux la suno, kiu estas
ankaux tre granda globo. Cxiuj steloj kaj la luno estas ankaux
globoj. La patreto klarigis al Karlo, ke la homoj vivas sur la
tuta terglobo. Sed Karlo ne povis kredi tion kaj pensis, ke certe
lia patro eraras. Kiel la homoj povus stari sub la tero?

Tiu demando lin multe priokupis, kaj li sxajnis pripensadi dum la
tuta tagmangxo post la respondo de sia patro. Lia patrineto
promesis ke, kiam li scios bone legi, sxi acxetos por li
ilustritan libron pri tiuj aferoj.

Karlo havis grandan admiron al cxiuj metiistoj, al cxiuj
manlaboristoj. Kun sia patrino li jam vizitis la paniston kaj
vidis lin bakanta la panojn. Li vidis la sxufariston enpikanta
najlojn en la sxuojn per martelo. Li ecx vidis ie en la urbeto
grandan cxambron, kie multegaj junulinoj fabrikas cxapelojn por
sinjorinoj. Ili arangxis rubandojn kaj plumojn sur la cxapelo.
Pasante apud granda hotelo, ili vidis, tra malaltaj fenestretoj,
grandan kuirejon, kie multaj viroj, kun blankaj antauxtukoj kaj
cxapoj, movis pladojn kaj kaserolojn kun granda bruo. Odoro de
rostajxo alvenis al la nazeto de Karlo.

En la stratoj cxiu sxajnis rapidi: knabo pusxis veturileton
sxargxitan je pakajxoj; maljuna lama viro kriante vendadis
jxurnalojn. S-ino Davis klarigis al sia filo, ke cxiuj homoj
laboras por gajni monon kaj acxeti siajn vestojn kaj nutrajxojn
kaj tiujn de sia familio.

Ankaux tio multe pensigis Karlon. "Kion faras patreto?" li
demandis. La patrineto kondukis lin al la oficejo de sia edzo;
kaj li vidis sian patron skribanta sur granda librego cxe alta
tablo. Karlo opiniis, ke lia patro havas tre enuigan profesion
kaj li decidis, ke li mem preferos farigxi kuiristo en hotelo aux
veturigisto.

1. Kiel Karlo prezentis al si la formon de la mondo? -- 2. Cxu li
bone komprenis la geografion? -- 3. Kion li studos en la lernejo,
krom la geografio? -- 4. Kio estas aeroplano? -- 5. Kiu fabrikas
la panon? -- 6. Kaj la kukojn? -- 7. Kion oni povas acxeti cxe la
spicisto? -- 8. Kiom kostas unu funto da pano? -- 9. Kion oni
metas sur la cxapelojn por sinjorinoj? -- 10. Kiu profesio plej
placxis al Karlo?




7. La songxo de Karlo.

Post la interparolado kun sia patro pri la formo de l' tero,
Karlo pripensis ankoraux tre ofte dum la tago. Strangan songxon
li havis la sekvintan nokton. Li songxis, ke S-ro de Lavel, la
ricxa amiko de lia patro, lin invitis por kunvojagxado en sia
aeroplano.

Ili acxetis grandan keston da biskvitoj kaj metinte gxin sur la
aeroplanon, ili sidigxis kaj ekflugis for. Ili devis transiri
altajn montojn. La aeroplano flugadis tre rapide kaj trapasis
grizajn nubojn. Estis malseke kaj malvarme. Karlo sin premis
kontraux sia gvidanto, dum ili pasis super akraj montpintoj kaj
teruraj rokoj.

S-ro de Lavel montris al Karlo, kiel la ebenajxo subite finigxas
en la malproksimo. Tie estas la ekstremajxo de la mondo, kiun li
tiel deziris vidi. La aeroplano baldaux alterigxis. Marsxinte
kelkajn pasxojn, Karlo sin trovis cxe la limo de la mondo. Estis
granda kajo kun fera barilo inter limsxtonoj. Tenante la manon de
S-ro de Lavel, Karlo klinigxis por rigardi malsupren: nenio, nur
bluo . . . senfine.

Ambaux mangxis kelkajn biskvitojn tute malmoligitajn de la
malvarmo. "Nu," diris S-ro de Lavel post momento, "ni nun veturos
malsupren sur nia flugmasxino, cxu ne?" Karlo ektimis iom sed
nenion diris. Ili forflugis. La aeroplano transpasis super la
barilo kaj flugadis tute rekte for de l' tero.

Post kelkaj minutoj, kiam ili estis jam tre malproksimaj de la
tero, S-ro de Lavel sxangxis la direkton de la masxino. Gxi
komencis oblikvan flugadon malsupren. Ili reproksimigxis al la
tero, kaj tiam gxian subajxon ili vidis.

Pli kaj pli mallumigxis, dum la aeroplano rapidege flugadis kurbe
por restadi proksime de l' tero. Stranga afero: la cxielo estis
malsupre kaj flanke, sed supre kaj cxe la alia flanko estis la
bruna tero.

La aeroplano estis malsuprenirinta tre rapide kaj povis nun
flugadi preskaux horizontale. Ili ekvidis strangajn arbojn kun
longa torda trunko rampanta. Baldaux domojn ili ekvidis, verajn
domojn pendantajn sub la tero. Ili estis tre multaj kaj sxajnis
esti lignaj dometoj diverskolore pentritaj. Cxiam pli kaj pli ili
alproksimigxis. Karlo rimarkis, ke la dometoj havas pintan
tegmenton kaj sxajnas pendi je la tero per granda fera ringo
ligita al la trunkoj kaj brancxegoj de la rampantaj arboj.

Inter la domoj estis pontoj, sur kiuj aperis multaj homoj sxajne
blanke vestitaj.

Klininte sin por pli bone vidi, Karlo perdis sian ekvilibron kaj
falis en la abismon . . .

Li sentis la malvarman aeron siblantan je liaj oreloj, dum li
senfine faladis en la profundegajxo.

-- "Nu, karuleto, estas malfrue, vi devas ellitigxi!"

Lia patrino lin vekis. Karlo frotis siajn okulojn: "Patrineto,"
li diris oscedante, "mi vidis homojn sub la alia flanko de l'
mondo."

1. Kiu invitis Karlon por vojagxi en aeroplano? -- 2. Kion
montris S-ro de Lavel al Karlo? -- 3. Cxu Karlo iom timis? --
4. Kion faris la aeroplano? -- 5. Kiujn domojn ekvidis Karlo? --
6. Cxu ilia tegmento estis ronda? -- 7. Kio estis inter la domoj?
-- 8. Kion faris Karlo por pli bone vidi? -- 9. Kio okazis? --
10. Kiu vekis lin? -- 11. Rakontu songxon, kiun vi faris.




8. La liceo.

Kiam Karlo estis dekdujara, liaj gepatroj opiniis, ke li suficxe
longe restis en infana lernejo. Estis tempo meti lin en liceon.
(_Liceo_ estis, en la tempo de nia rakonto, la nomo de la
oficialaj lernejoj, kie la knaboj lernadas gxis ili farigxas
studentoj). Estis unu liceo en la urbo. Bedauxrinde gxi estis
malproksime kaj Karlo devos marsxadi dudek minutojn por tien iri
de sia hejmo. Lia patrino proponis, ke oni acxetu por Karlo
biletaron por la tramvojo, sed S-ro Davis tute ne permesis tion.
Li opiniis, ke marsxado estas tre bona kaj saniga ekzercado.

Por esti akceptata en la liceon, estis necese ke Karlo sukcesu je
ekzameno antauxe. La ekzameno estis nek longa, nek malfacila.
Tamen S-ro Davis volis certigxi, ke lia filo sukcesos; por tio li
venigis hejmen junan instruiston, kiu en kelkaj semajnoj
pliprogresigis Karlon en la kono de aritmetiko kaj ortografio, ol
Sinjorinoj Linar en kelkaj jaroj.

Unu semajnon antaux la ekzameno, S-ro Davis kondukis sian filon
al la liceestro por lin enskribigi. La estro estis tre malalta
viro kun grizaj haroj, griza barbeto kaj rondaj, brunaj okuloj
post oraj okulvitroj.

-- Sinjoro direktoro, diris S-ro Davis, kiam la servisto lin
enirigis kun lia filo en la direktejon, kiel vi estas? Mi gxojas
vin revidi, kaj alkondukas al vi mian knabeton Karlon, kiu estos
espereble bona lernanto en la liceo.

La direktoro rigardis Karlon tra siaj grandaj okulvitroj kaj
malfermis largxan libregon.

-- Davis, Karlo . . . kiu estas via alia antauxnomo, junuleto?

-- Teodoro, Sinjoro direktoro, respondis Sinjoro Davis vidante,
ke lia filo distrate ne auxdis la demandon. Efektive Karlo estis
distrata: li jxus vidis musxon, kiu dronis en la kupran inkujon
kaj li atente observis gxiajn penojn por forflugi.

-- Via agxo? demandis la direktoro.

S-ro Davis pincxis la brakon de Karlo: "Kiom jara vi estas,
Karlo?"

Karlo ektremis kaj seriozigxante, lia vizagxo tute rugxigxis:
"Dekdujara, sinjoro," li diris timeme.

-- "Vi venu lundon," diris la direktoro, "je la 8-a matene kun
inko, plumo, krajono, kaj blanka papero por la ekzameno. Via
filo, Sinjoro Davis, sxajnas bona kaj inteligenta knabeto. Bonan
tagon . . . atentu la sxtupon post la dua pordo maldekstre."

Elirante el la skribocxambro de l' direktoro, S-ro Davis montris
al sia filo la internan korton de la liceo. Meze de la du novaj
konstruajxoj staris la malnova parto de la lernejo, kun duobla
sxtuparo super kolonoj kaj arkajxoj.

-- Tien venadis multaj generacioj antaux mi kaj vi, diris al
Karlo lia patreto. Via avo kaj niaj praavoj tie lernadis, kiam
ili estis knaboj.

1. Kiun agxon havis Karlo, kiam li ekiris al liceo? -- 2. Cxu la
liceo estis proksime de lia hejmo? -- 3. Cxu Karlo estis multe
lerninta cxe S-inoj Linar? -- 4. Kion diris la patro al la
direktoro? -- 5. Pri kio okupigxis Karlo, kiam oni demandis lin?
-- 6. Kion li devis alporti por la ekzameno? -- 7. Kion montris
S-ro Davis al sia filo? -- 8. Cxu la lernejo estis tute nova? --
9. Cxu vi jam provis ekzamenon?




9. Ekzameno.

La matenon de la ekzamena tago Karlo alvenis tre frue en la
korton de la liceo. Li portis belan ledan sakon, tute novan, kiun
lia patro jxus donacis al li. En gxi estis papero kaj skribilaro
kun inkujo, plumoj kaj krajonoj en blua skatolo. En la korto
estis jam kelkaj knaboj, sed neniu konata de Karlo. Cxiumomente
alvenis kelkaj aliaj. Fine Karlo ekvidis kamaradon, kiu cxeestis
du jarojn kun li la lernejon de S-inoj Linar. Lia nomo estis
Henriko Belnett.

Karlo tuj iris saluti Belnett kun granda gxojo, ke li fine trovis
iun konaton. Belnett jam de unu jaro estis lernanto cxe la liceo.
Sed li malsukcesis la jarfinan ekzamenon kaj devis gxin reprovi
nun.

Karlo rimarkis, ke la plimulto el la knaboj havas sian cxapon
flanke aux malantauxe sur la kapo. Kredante, ke tio estas kvazaux
oficiala kutimo, Karlo atendis momenton, kiam neniu lin rigardas,
kaj rapide maldekstren pusxis sian cxapon. Sed tio ne longe
utilis cxar la sonorilo tuj eksonoris, kaj cxiuj knaboj ekiris al
la sxtuparo super la kolonoj. Sekvante unu la alian kvazaux
sxafoj, ili supreniris. Supre ili trovis profesoron kun longaj
lipharoj, kiu ordonis, ke ili malsupreniru kaj eniru la trian
pordon cxe la maldekstra konstruajxo.

Apud la malfermita pordo trovigxis la direktoro parolanta kun tre
altkreska profesoro. Tiu cxi senpense saltigadis la sxlosilon de
la klaso super sia mano kaj gxin cxiufoje rekaptis. Malantaux
Karlo eniris malgrasa kaj pala knabeto kun bone kombitaj haroj.
Li sxajnis tre bonmaniera kaj ankaux timema. Jam en la korto li
forprenis sian cxapelon por peti sciigon de Belnett, kies lauxta
ekridego forflugigis lin kvazaux timigatan birdeton.

Kiam cxiuj estis en la klaso, la malgrasa knabeto venis sidigxi
apud Karlon. La granda profesoro envenis kaj energie fermis la
pordon. Karlo opiniis, ke li estas certe bona kaj afabla viro,
cxar li havas tiel brilajn okulojn kaj tiel belan nigran barbon.

-- Mi diktos nun la ekzamenajn demandojn, li diris; vi havos unu
skribverkajxon, kiu utilos samtempe kiel ortografia, historia kaj
geografia ekzameno. Skribu: Kion vi scias pri Afriko? Vi devas
skribi almenaux tri pagxojn kaj ne pli ol kvar. Nun la dua
demando estas problemo; skribu: Iu Sinjoro A auxtomobile veturas
kun rapideco de dudek-sep mejloj en unu horo, kaj alia
auxtomobilisto B veturas sur la sama strato kun rapideco de
kvardek-unu mejloj en unu horo; kiam la dua renkontos la unuan,
supozite ke S-ro A forveturis de la urbo je la nauxa kaj duono
matene kaj S-ro B forveturis de la sama loko je la deka matene?

Poste komencis la silenta laborado. De tempo al tempo iu brue
ektusis. La granda profesoro promenadis tra la cxambro. Cxiufoje
kiam li apudpasis, la pala knabeto flanke de Karlo ektremis kaj
haltis en sia skribado.

1. Kiun renkontis Karlo cxe la ekzameno? -- 2. Kial Belnett devis
provi la ekzamenon? -- 3. Kion rimarkis Karlo? -- 4. Kion faris
la profesoro, kiu parolis kun la direktoro? -- 5. Kion diktis la
profesoro? -- 6. Cxu la problemo estis tre malfacila? -- 7. Cxu
vi jam vidis kuradon de auxtomobiloj?




10. Liceano.

Karlo sukcesis la ekzamenon kaj estis akceptita kiel lernanto cxe
la liceo. Matene la lecionoj komencigxis je la 8-a kaj dauxris
gxis la dekdua, kun dek minutoj da intertempo cxiuhore inter la
lecionoj. Tagmeze Karlo devis rapidi hejmen por ne alveni malfrue
por la tagmangxo. Post la deserto li tuj devis reiri, cxar jam je
la unua kaj duono komencigxis posttagmeze la lecionoj.

Post kelkaj semajnoj da lernado en la liceo, Karlo jam sciis
multe: Li ne kisis plu sian fratinon. Li ne plu marsxis sur la
trotuaroj, sed flanke de ili, cxefe se restis pluvakvo. Li tenis
siajn manojn en la posxoj kaj eltiris ilin kelkafoje por doni
pugnobatojn facile kaj rapide. Li sciis vortojn, kiujn lia
fratino ne komprenas. Li havis ofte truojn je siaj sxtrumpoj kaj
ankaux kelkafoje je siaj pantalonoj. Li diris ofte: "Mia amiko
Janko vidis tion", aux "mia amiko Delesar diris tion cxi", aux
"mia amiko Vuanzo faras nur mallertajxojn". Li havis la manojn
tute nigraj en la fino de la tago. Li ofte estis desegninta
vizagxetojn sur siaj ungoj. Li sciis paroli pri politiko; li
diris "tiu malsprita ministro", aux "dangxera hundo, tiu
deputato!"

Karlo nun havis cxe la liceo multajn amikojn, aux pli bone
multajn kamaradojn, cxar li ne estimis cxiujn egale. Estis
Belnett, kiu multe parolis, kaj Pietro, kiu lin cxiam auxskultis.
Estis Rigar, tre dika, kiun oni nomis "kukurbo"; cxe la banejo,
li ne bezonis nagxi: tute senmove li restadis sur la akvo, kiel
peco da ligno. Estis Pauxlo kaj Davido Rois, du fratoj, kiuj
cxiam tre bone laboris kaj dum la lecionoj neniam parolis aux
bruis.

Estis "Kokido", la malgrasa knabeto, cxiam tre zorge vestita kaj
gxentila, sed cxiam pala kaj timema; Rigar diris pri li: "Mi ne
volus lin tusxi, cxar mi timus lin disrompi." Estis Kahn, filo de
ricxa bankisto. Estis Donel, kiu cxiam acxetis bombonojn kaj
sukerajxojn. Estis Laminde, kiu tre bone deklamis; Servetti, kiu
admirinde imitis cxiujn bestoblekojn; Cenar, tre malavara;
Holder, cxiam pensema kaj silenta; Vuanzo, cxiam ridanta; Robert,
fiera kaj kolerema; Peter, filo de panisto, cxiam kun rugxa
kravato; Man, kiu fabrikis fajfilojn.

Estis Pergo, kiu cxiam iris paroli kun la profesoroj post la
lecionoj. Estis Delasar, kiu pretendis esti kuzo de l' Prezidanto
de la Franca Respubliko. Estis Tomaso, kun grandaj flikajxoj cxe
la genuo sur siaj pantalonoj, kaj Gardiol, kiu tre bele ludis
violonon kaj ricevis premion cxe la muzika lernejo. Estis ankaux
Stanen, cxiam malbonodoranta; Belti kaj Travis, kiuj ambaux
logxis ekster la urbo. Estis Rogxers, kies patro havis
auxtomobilon. Allen estis Irlandano kaj Zerapumis estis Greko.
Estis ankoraux kelkaj aliaj plue.

Sed _la_ amiko de Karlo, la vera, la fidela, la plej bona, la
plej lerta, estis Janko, kiu estis . . . Janko.

_Rakontu skribe la supran cxapitron._ -- 1. Cxu Karlo sukcesis
por la ekzameno? -- 2. Je kioma horo komencigxis la lecionoj? --
3. Cxu Karlo havis multe da tempo por la tagmangxo? -- 4. Kion li
faris post kelkaj semajnoj? -- 5. Kiu estis la alnomo de Rigar?
-- 6. Cxu Holder estis parolema? -- 7. Kie logxis Belti? --
8. Kiu estis la plej fidela amiko de Karlo?




11. Latina leciono.

La profesoro de latina lingvo estis klariganta la duan
deklinacion de la substantivoj. Li havis longan barbon, kiu iam
estis tute blanka sed kiu flavigxis iom post iom. Liaj bluaj
okuloj montris bonkorecon.

-- _Lupus_, _lupi_, li diris per sia lauxta kantema vocxo,
_discipulus_, _discipuli_, jen du substantivoj de la dua
deklinacio, la lupo kaj la lernanto. Ili finigxas nominative per
_-us_, dum la substantivoj de la unua . . . Rigar! vi dormas, cxu
ne? starigxu! Kiel finigxas la substantivoj de la unua
deklinacio?

Rigar starigxis silente kaj ekrigardis la profesoron.

-- Vi skribu tion cxi kvindekfoje por morgaux: _nauta_, _nautae_;
_insula_, _insulae_, en cxiuj kazoj!

Rigar residigxis gratante sian orelon.

-- _Discipulus_, _discipuli_, _discipulum_ . . . kante klarigis
la instruanto. Karlo pripensadis dormeme. Estis tiel varme. Je
kio utilas la lernado de la latina lingvo? li pensis. Neniu gxin
parolas nun, lia patro diris. Tamen pri gxi estis io mistera, io
antikva, kiu placxis al Karlo. En la latina lingvo estas cxiuj
malnovaj surskribajxoj, sur la muroj kaj en la pregxejoj. La
sinjorinoj ne komprenas la latinan lingvon, nek multaj aliaj
personoj. La pregxoj kaj la meso en la katolikaj pregxejoj estas
latine dirataj.

Dum Karlo pripensis, lia najbaro Man pacience laboradis. Per sia
posxtrancxilo li jam engravuris sur la benko sian tutan
antauxnomon kaj nun komencis grandan M. Sed bedauxrinde lia
trancxileto estis tro delikata kaj subite gxi brue rompigxis.

La profesoro malrapide alpasxis.

-- "Man, knabo mia, mi devos vin severe puni. Kion vi skribis?
Vian nomon? Malsprita amuzajxo! Morgaux vi ne scios ion pri la
dua deklinacio. Tiuj benkoj estas en terura stato, cxiuj estas
gravuritaj; vi ne havas iom da respekto al la licea meblaro." Li
ekpromenis tra la klaso. "Stanen, ankaux vi skribis vian nomon
kaj gxin per makuloj cxirkauxis! Delasar, vi desegnis tiun cxi
vizagxon, cxu ne?"

Sur cxiuj benkoj estis efektive desegnajxoj kaj gravurajxoj
diversaj. Estis tre antikva kutimo de la liceanaj, engravuri sian
nomon por lasi memorajxon al la posteuloj.

"Mi opinias, ke mi devas vin cxiujn puni," diris la profesoro,
dauxrigante sian promenadon inter la benkoj. "Kvankam tiuj
tabuloj estas tre malnovaj, vi estas tamen cxiuj kulpaj, tre
kulpaj. Nur bubetoj kaj malsagxuloj tiel amuzigxas anstataux . . ."
Subite li haltis paligxante antaux la benko de Gardiol . . . Dum
longa momento li silentis. Lia vizagxo estis blanka. Liaj okuloj
sxajnis ligitaj al la tabulo de tiu benko. Neniu en la klaso
kuragxis movigxi aux ecx spiri.

"Knaboj, li ekdiris per mallauxta kaj tremanta vocxo, tie estas
gravurita la subskribo de . . . mia patro."

De tiu tago, Karlo havis grandan amon al la profesoro de latina
lingvo.

1. Kion diris la profesoro de latina lingvo? -- 2. Cxu Rigar
auxskultis? -- 3. Cxu vi parolas angle? -- 4. Kiom de tempo vi
lernis Esperanton? -- 5. Kion faris Man? -- 6. Cxu la profesoro
lin gratulis? -- 7. Cxu la lernantoj sidis sur segxoj? -- 8. Kion
ekvidis la profesoro sur unu tablo? -- 9. El kiuj lignoj oni
faras tablojn? -- 10. Nomu la kolorojn, kiujn vi konas.




12. La amiko.

Tre felicxa estis Karlo, cxar li havis veran amikon. Lia nomo
estis Janko. Li estis tre altkreska kun nigraj haroj kaj brunaj
okuloj. Nur ses monatojn pli agxa ol Karlo li estis, tamen cxiuj
respektis lin en la klaso pro lia kuragxo. Efektive nenion li
timis kaj li estis plej lojala kaj malkasxema knabo.

Iam la profesoro de geografio, vidante, ke li oscedas
cxiumomente, lin demandis: "Janko, cxu vi enuas tie cxi?" --
"Jes, Sinjoro, tre multe," li respondis. Forpelita li estis, sed
nur por unu horo.

Janko bonege desegnis kaj ankaux pentris. Li havis plej mirindan
talenton por prezenti tute precize ies fizionomion per kelkaj
krajonaj strekoj, kaj li desegnis en sia kajero la vizagxon de
cxiuj siaj amikoj. Ke preskaux cxiuj profesoroj sxatis Jankon,
estis facile rimarkebla, kvankam ili ofte sxajnis lin timi.

Karlo lin samtempe amis kaj respektis. Li cxiam klopodis esti
apud li kaj lin sekvadi. Li tre bedauxris, ke li ne povas sidi en
la klaso apud Janko, kvankam Man estis afabla najbaro. Karlo tre
ofte alvenis hejmen malfrue post la fino de la posttagmezaj
lecionoj. Kiam lia patrino demandis lin: "Nu, Karlo mia, kion vi
faris tiel longe?" -- "Mi akompanis Jankon," estis lia cxiama
respondo.

Janko sciis tiom da aferoj! Li estis vera scienculo, kaj Karlo
opiniis, ke li jam instruis lin multe pli ol la lecionoj en la
liceo. Tamen Karlo cxiam sentis sin nesciulo apud li, sed Janko
neniam mokis lin pri eraro aux nescio. Karlo opiniis, ke tio
estas pruvo de senfina delikateco en la karaktero de lia amiko.

Estis vera honoro tiel esti protektata de Janko, kaj fiere Karlo
gxuis gxin. Al Janko li diris cxiujn sekretojn siajn kaj petis
konsilojn en cxiu embarasanta okazo. Kiam Karlo faris al li
demandon pri malfacila afero, li kelkafoje diris: "Mi respondos
al vi morgaux." La morgauxan tagon, sen ia forgeso, li alportis
plenan informon pri la afero.

Lia patro estis presisto kaj havis grandegan librejon. Kelkafoje
Janko pruntis librojn al Karlo kaj ecx al aliaj knaboj, sed sur
la unuan pagxon li cxiam metis antauxe per kauxcxuka stampilo
sian nomon kaj la jenajn versojn de fama poeto:

  "De pruntita libro jen la nepra sorto:
  Ofte gxi perdigxas, cxiam difektigxas."

Pro sia kontrauxema karaktero, la knaboj preskaux cxiam redonis
la librojn en suficxe bona stato.

En somero, dum la libertempo, Janko kaj Karlo faris multajn
ekskursojn, cxu piede, cxu biciklete, kaj cxiam pligrandigxis
ilia amikeco.

  _Anstatauxi la streketojn per tauxgaj vortoj._

1. Cxu Karlo -- felicxa? _Jes, li estis -- cxar li havis veran
--._ 2. -- Kiu estis la -- de -- amiko? _Lia -- estis Janko._
3. -- Cxu li estis multe -- agxa ol Karlo? _Ne, li nur -- ses --
pli agxa._ 4. Kion demandis la -- de geografio? _-- demandis:
Janko, -- vi enuas -- cxi?_ -- 5. Cxu Karlo estis -- de Janko?
_Ne, -- ne -- najbaro de --._ -- 6. Cxu Janko -- sciis? _Jes,
Janko estis -- scienculo._ -- 7. Kion -- Karlo al Janko? _Li
diris siajn --._ 8. Cxu Janko cxiam tuj -- la demandojn? _Ne, --
li respondis la morgauxan --._ -- 9. Kion faris la -- de Janko?
_Li estis --._ 10. Kiu viro -- la presarton? _Gutenberg elpensis
la --._ 11.-- publika biblioteko -- via urbo? _Jes, en -- urbo
estas unu -- biblioteko._




13. Sur la rivero.

La jaroj rapide forpasis kaj Karlo jxus enigxis la gimnazion, kiu
estas la pli alta parto de la liceo. Preskaux la samajn
kamaradojn li havis kiel en la unuaj jaroj. Malmultaj forlasis la
lernejon kaj nur unu novulo envenis en la klason de Karlo. Janko
cxiam estis lia fidela amiko kaj lin nun ofte hejmen venigis por
diskutadi kaj esplori librojn. Jam de unu jaro Man ne plu sidis
apud Karlo, sed estis anstatauxita unue de Laminde, due de
Servetti kaj fine de Janko mem.

Iun matenon en somero, estis tiel varme en la klaso, ke preskaux
cxiuj ekdormis. Janko diris al Karlo: "Estas neeble restadi tie
cxi, cxu ni foriru? -- Kien? -- Ien ajn. Sur la riveron,
ekzemple, ni povus lui boaton." Karlo kompreneble entuziasmigxis
je la ideo, kvankam li timis iomete.

Inter du lecionoj, kiam cxiuj aliaj iris momenton babiladi aux
kuradi en la korto, ambaux rapide trapasis la pordegon kun
Servetti, kaj tuj aliris la angulon de la plej proksima strato.
Neniu estis vidinta ilin. Sxajnis strange al Karlo promenadi en
la urbo matene. De tiom longe li tion ne faris estante cxiam en
la liceo je tiu tempo.

Ili iris al la bordo de l' rivero. Ili baldaux alvenis al
boatejo. Janko elektis mallargxan boaton kaj sidigxinte, ili
ekremis norden. Servetti opiniis, ke estus pli amuze remi komence
kontraux la fluo de l' rivero kaj reveni poste tute ne remante.
Lia propono estis tuj akceptata. La vetero estis belega: sur
ambaux bordoj de l' rivero la kampoj kaj arbaretoj estis tre
verdaj kaj tute dezertaj. Nur la birdojn oni auxdis kaj la
regulan bruadon de la remiloj.

Baldaux ili pasis tra loko, kie grandaj salikoj klinitaj super la
rivero banis siajn brancxetojn en la akvo. La knaboj malrapidigis
sian remadon. Estis dolcxa silento. Ili pensis pri siaj
kompatindaj kamaradoj, nun lernantaj grekajn verbojn en la klaso.

Karlo estus dezirinta reveni por la lasta leciono je la dekunua,
cxar li tre amis la profesoron de historio. (Tiu estis la
altkreska viro kun bela nigra barbo, kiu diktis la ekzamenajn
demandojn, kiam knabeto Karlo la unuan fojon sidis sur benko de
la liceo). Eltirinte sian posxhorlogxon, Karlo ekvidis, ke estas
jam tro malfrue.

Ili forlasis la remadon, kaj la boato malrapide kaj dolcxe suden
iris portate de la riverfluo. Ili ekkantis, kaj ilia vocxo gxoje
sonis inter la arboj. Jam la domoj de la urbo ekaperis inter la
brancxoj kaj baldaux ili realvenis al la boatejo.

Cxiuj rapidis hejmen, ekpensante pri tio, kio okazos, kiam ili
reiros la liceon posttagmeze. Cxe angulo de strato Karlo
renkontis . . . la profesoron de historio. Li forprenis sian
cxapelon. La profesoro haltante nur diris: "Bonan tagon, Davis;
vi venu al mia domo morgaux je la kvara kaj duono; mi havas ion
por diri al vi." Kaj li forpasis.

1. Kio estas la gimnazio? -- 2. Kiujn kamaradojn havis Karlo? --
3. Kion diris Janko al Karlo iun matenon? -- 4. Cxu Karlo
akceptis la proponon? -- 5. Kion faris la tri junuloj? -- 6. Cxu
la pluvo falis? -- 7. Kion eltiris Karlo el sia posxo? --
8. Kioma horo estas nun? -- 9. Cxu vi scias remi kaj nagxi? --
10. Kion diris la profesoro al Karlo?




14. La profesoro de historio.

La morgauxan tagon, la klaso de Karlo ne havis lecionon de greka
lingvo, cxar la profesoro forestis, malsana. Janko, Servetti kaj
Karlo opiniis, ke cxi tiun tagon la sxanco ilin favoras. Sed
restis la profesoro de historio, kiu sendube ion diros. Kiam, je
la dekunua kaj dek minutoj precize li eniris la klason, la tri
kune ektimis kaj tute speciale Karlo. Sed S-ro Jehmann tuj
komencis sian kurson pri la regado de l' imperiestro Trajano kaj
diris nenion pri la forvago de la tri knaboj. Karlo tiom pli
timis la petitan viziton je duono post la kvara.

S-ro Jehman estis tute ne ricxa kaj havis kvar junajn infanojn.
Lia edzino estis bela Italino el Bolonjo. Sxi verkis ofte
artikolojn por italaj revuoj kaj gazetoj. S-ro Jehman
cxiuprintempe veturis Italujon kun sxi, cxe la paska libertempo.
Ambaux estis artistoj. Ili konis en Italujo cxiujn pregxejojn,
templojn kaj palacojn, kie estas majstraj pentrajxoj.

La lastan jaron, kiam ili revenis, S-ino Jehman trinkis glason da
glacia limonado cxe la stacio en Milano. Neniam oni sciis, cxu
tro malvarma, cxu venenita gxi estis. Sed post apenaux unu horo
sxi mortis. Estis terure. S-ro Jehman kvazaux bedauxris, ke li ne
ankaux trinkis limonadon. Sed li havis kvar infanojn. Reveninte
hejmen, li devis klarigi al ili, ke sian patrinon ili neniam
revidos. Nun la avino logxadis tie kaj zorgis pri la infanoj, dum
la patro instruadas. Sed S-ro Jehman perdis sian gxojon; li nun
malmulte parolis, malofte ridetis. Lia vizagxo rapide
maljunigxis. Nur liaj brilaj okuloj montris ankoraux pli da
bonkoreco kaj kompatemo.

Karlo pensis pri cxio cxi, posttagmeze, irante al lia domo. Li
sonorigis cxe la pordo. Servistino lin kondukis al la
laborcxambro de S-ro Jehman.

La profesoro levigxis kaj premante la manon de Karlo: "Davis," li
diris, "mi gxojas vin vidi tie cxi, sidigxu. Vi demandis min
antaux kelkaj tagoj pri la kluboj kaj societoj en Romo cxe la
tempo de Cicero. Jen estas du libroj, en kiuj vi trovos informojn
pri tio; mi krajone notis la interesajn pagxojn. Mi jam alportis
ilin por vi hieraux en la liceon." Karlo estis tre konfuzita.
"Sinjoro," li diris, "mi dankas vin, vi estas tro bona al mi . . .
Hieraux mi remadis sur la rivero dum via leciono. Mi petas vian
pardonon, mi certe estas tre kulpa . . ." -- "Ne plu parolu pri
tio," diris S-ro Jehman, "mi ja rimarkis, ke Janko, Servetti kaj
vi forestis, kaj vidante la belan veteron, mi iom suspektis la
veron. Mi scias, ke forvagado estas tre poezia afero kaj
dolcxajxo por liceanoj. Tamen atentu! Perdinte lecionojn, vi
estos malhelpata en via studado kaj bezonos hejme laboradi pli
longe. Nu, prenu la librojn kaj revenu iam min viziti. Mi cxiam
plezure kunparolos kun vi kaj vin helpos lauxpove." Kortusxite
eliris Karlo kaj ekpensis, ke li neniam vidis pli bonan manieron
puni lernanton.

1. Cxu Karlo havis -- de greka -- la morgauxan tagon? _Ne, cxar
la -- estis malsana._ -- 2. S-ro Jehman diris ion al la -- ? _Ne,
li diris -- ?_ 3. -- da infanoj havis la profesoro? _-- havis --_
4. Kie -- lia edzino? _Sxi mortis -- Milano._ 5. -- donis la --
al Karlo? _Du librojn._ 6. Cxu la profesoro -- Karlon? _--, li
-- punis --._




15. La sekreto de Karlo.

Cxiudimancxe la familio Davis iris al la cxefpregxejo, matene je
duono post la deka. Gxi estis tre malnova katedra pregxejo,
ekkonstruita en la centjaro de la imperiestro Karlo Granda.

Dum la orgeno eksonis lauxtege, cxe la komenco de l' diservo,
Karlo sidigxinte apud siaj gepatroj okule sercxadis iun sur la
benkoj antaux si. Li estis maltrankvila gxis li rekonis blondan
hararon kun blua rubando, kiu cxiudimancxe aperis tie. Lumigata
de sunradio falinta tra la koloraj vitrajxoj, la blonda hararo
brilis kvazaux oro inter la nigrigxintaj kolonoj de l' antikva
templo. Tiu vidajxo trankviligis la animon de Karlo, kaj post la
pregxoj li ne movis plu siajn okulojn dum la tuta predikado de l'
pastro. Post la diservo Karlo kutime zorgis por vidi la junulinon
elirantan; kaj cxiufoje li konvinkigxis, ke sxi havas belege
bluajn okulojn.

Iam promenante tra l' artmuzeo kun amiko, li vidis sxin admire
starantan antaux pentrajxo de itala majstro. Li kompreneble
haltis antaux la sama. Sxi tre rugxigxis; sed de tiu tempo,
cxiudimancxe ili ofte ekrigardis unu la alian elirante el la
cxefpregxejo. Sxi gxenerale estis sola kun sia patrino, sed
kelkafoje ili salutis kaj alparolis alian sinjorinon, kiu eliris
el pregxejo kun kvar gefiloj. Karlo iam auxdis sxin diri al ili:
"Vi do venos ludi en la Nacian Parkon hodiaux posttagmeze, cxu
ne?"

Post iom da pripensado Karlo decidis, ke li ankaux iros al la
parko posttagmeze. Tie li havis mirindan sxancon, cxar promenante
apud la ludkampo, li dufoje havis okazon redoni al sxi pilkon
falintan sur la vojon aux perditan sub arboj. Sxia rideto kaj
danko lin strange konfuzis. La postan dimancxon, li sekvis sxin
de malproksime por vidi, kie sxi logxas. Gxi estis ekster la urbo
sur strato bordita de arboj kaj gxardenoj. Sxi eniris en
kastelforman dometon kun belega florgxardeno plena je rozoj.

Karlo jam ofte rimarkis tiun domon antauxe, sed sxajnis al li, ke
gxis nun gxi cxiam estis fermita; kaj li kredis, ke gxi estas
neluita. Kredeble _sxia_ familio jxus luis aux acxetis la domon.

De tiam Karlo ofte vagadis cxirkaux tiu loko, esperante sxin
sxance ekvidi. Unu vesperon li vidis sxin promeni kun sxia patro
en la gxardeno. Alian fojon li auxdis sxin kanti tra malfermita
fenestro. Tio lin felicxigis por multaj tagoj. Jam lia fratino
kaj liaj kolegoj cxe la gimnazio multe miris pri lia ofta
revemeco.

Unu tagon li trovis sxian domon tute fermita: Teruran baton li
ricevis en la koro. Reveninte la morgauxan tagon li same vidis.
_Sxi_ eble forveturis kun la tuta familio. Sed kien? En la
gxardeno kelkaj nigraj birdoj pepante interbataletis. Karlo jam
kredis, ke lia tuta vivo estas ruinigita.

Li decidis diri al Janko sian sekreton kaj peti lian helpon.

_Rakontu skribe la supran cxapitron._ -- 1. Kion faris la familio
Davis dimancxe? -- 2. Cxu la katedra pregxejo estis nova? --
3. Kiun renkontis Karlo en la muzeo? -- 4. Kion diris la
frauxlino iun tagon? -- 5. Kion faris Karlo? -- 6. Kie logxis la
frauxlino? -- 7. Nomu kelkajn florojn kaj diru, kiun vi preferas?
-- 8. Kiuj birdoj estis en la gxardeno?




16. Cxagrenoj.

Post kelkaj tagoj Janko povis doni al sia amiko la sekvantajn
informojn pri la mistera domo: gxi apartenas al profesoro de la
Kalkuta Universitato. De dudek jaroj li vivadas en Hindujo kun
sia familio; kaj nur trifoje li jam revenis pasigi kelkajn
monatojn en la urbo. La junulino estas sendube lia filino, cxar
oni scias, ke li havas nur unu infanon. Tiuj sciigoj ne estis
tute gxojigaj por Karlo.

Reveninte hejmen unu tagon, li trovis sian fratinon ploranta: la
avo mortis. Gesinjoroj Davis jam foriris al lia domo kun onklo
Jako, kiu venis ilin sciigi. Karlo tuj remetis sian cxapelon,
kuris al tramveturilo kaj baldaux alvenis en la avan domon.
Suprenirinte la sxtuparon, li kvazaux ne plu povis spiri. Cxiaj
ideoj kaj sentoj miksigxis en lia cerbo. Li miris, cxu li bone
komprenis, kion Heleno diris. Cxu vere li neniam plu vidos la
bonan avon, tiel bonkoran? Lia patro malfermis la pordon kaj
premante sian filon al sia brusto, lin kisis multfoje. Karlo
ekploris. Lia patrino kondukis lin al la cxambro de l' mortinto.

Tie sur lito kusxis la avo, kun vizagxo tute blanka. Li sxajnis
dormanta. Estis nenia rideto sur liaj lipoj, sed tamen aspekto
kvieta kaj fida. Longe restadis Karlo apud la korpo de sia avo.
Li repensis pri la tempo, kiam li auxskultis rakontojn sur liaj
genuoj; pri la gajaj vesperoj kun li pasigitaj; pri liaj sxercoj
kaj vojagxaj aventuroj; pri lia bonkoreco al cxiuj.

Iam al Karlo la avo diris: En cxiu homo estas angxelo kaj diablo.
Tre ofte unu el ambaux estas multe pli potenca, ol la alia. Ecx
kiam gxi estas la diablo cxiam sercxu la angxelon. Forgesu la
difektojn de l' aliaj, memoru iliajn bonajn ecojn. Cxiam parolu
al ilia bona parto, neniam al la malbona. Tiel vi kuragxigos
multajn homojn kaj vin mem felicxigos. Vi plifortigos la bonajn
ecojn kaj ekdetruos la malbonajn. La avo tiel bone sciis trovi la
bonajn ecojn de cxiu!

La tagon de l' funebro la domo de l' avo estis plena de floraj
bukedoj kaj kronoj donacitaj de amikoj de la familio. Vizitantoj
alvenadis cxiumomente, redirantaj cxiam la samajn kutimajn
frazojn. Kiel cxio cxi estis dolora, teda, dum Karlo volus esti
sola, trankvila kun siaj gepatroj!

Post la diservo en la pregxejo, cxiuj iris al la tombejo,
sekvante la funebran cxerkoveturilon. La tombejo estis malseka
pro jxusa pluvo. Cxiuj kunvenis cxirkaux senherba loko. Estis
granda fosajxo en la tero kaj planko ambauxflanke. Oni glitigis
la cxerkon malsupren kaj gxin tuj rekovris per tero. La pastro
ekpregxis, sed Karlo pripensis malgxoje. En liaj oreloj ankoraux
sonis la bruo de la tero falanta sur la cxerkon. Tien oni metis
lian karan avon.

Jam la personoj disigxis por reiri hejmen. Pasante inter la aliaj
tomboj, Karlo malgxoje ekpensis pri cxiuj, kiuj jam kusxas tie
sub la tero.

1. Cxu Janko povis -- al sia -- informojn? _Jes, -- povis, post
kelkaj --._ 2. -- mortis en la -- de Karlo? _Lia --._ 3. Kie --
la avo? _-- -- lito._ 4. -- oni kondukis la -- ? _Al la tombejo._
5. Per -- oni rekovris la -- ? _Oni rekovris -- per tero._ 6. --
kio pensis Karlo? _-- pensis pri la --, kiuj jam kusxas sub
la --._




17. Studento kaj poeto.

Cxe l' fino de siaj gimnaziaj jaroj, Karlo bone sukcesis sian
lastan ekzamenon. Lia patro decidis, ke li forveturu studadi en
Heidelberg. Tie li pasigis unu jaron; sed malgraux la gajeco de
l' studentoj kaj la beleco de l' urbeto, Karlo ne havis tre
gxojan vivadon. Li pli kaj pli farigxis revema. Dum la aliaj
drinkadis bieron kaj petoladis tra la stratoj, Karlo trankvile
sidadis en sia cxambro.

Li havis bonan braksegxon, kaj, en la malvarmaj vesperoj, li tie
sidis cxe la fajro, pripensante aux legante. Li ofte verkis
versajxojn. Ankaux li skribis longajn leterojn al sia amiko
Janko, kiu estis en Bruselo, studanta legxosciencon. Karlo
auxskultis en Heidelberg kelkajn kursojn pri natura scienco,
biologio kaj psikologio. Li decidis, ke proksiman jaron li
komencos studadi medicinon. Por tio li ankaux veturis Bruselon,
kiam estis finita lia jaro en Heidelberg.

En Bruselo, pli gaja estis por li la vivado. Tie li renkontis
sian amikon Jankon kaj ankaux alian kunliceanon Laminde, kiu jxus
venis el Anglujo kaj studadis literaturon. La influo de Janko
estis tre bona al Karlo, cxar tiu amiko estis cxiam energia kaj
gaja. Li kondukadis Karlon al la jugxejoj, al politikaj kunvenoj,
al sociaj kaj sciencaj paroladoj. Kiel antauxe, li multe lernigis
al sia revema amiko.

Laminde estis nericxa junulo. Li devis perlabori por vivadi kaj
studadi. Li donis lecionojn, li ecx faris paroladojn pri la angla
literaturo, li verkadis por gazetoj. Dank' al li, Janko kaj Karlo
kelkafoje ricevis senpagajn teatrobiletojn, havigitajn de la
redakcio de jxurnalo, por kiu Laminde ofte skribis artikolojn.

Kiel Janko, Laminde multe kuragxigis Karlon per sia vigleco.
Kvankam li studadis medicinon, Karlo cxiam pli interesigxis je la
literaturo kaj arto. Ambaux liaj amikoj tre incitis lin, ke li
publikigu kelkajn el la poemoj, kiujn li verkis. Sed Karlo dum
longa tempo estis tro timema. Fine li elektis tridek el ili kaj
eldonis elegantan volumeton kun modernarta kovrilo kaj longe
sercxita titolo: "_Oraj Flugiloj_". La unua versajxo estis la
jena:


                           Lasta flugo.

  Vi kien flugas, papilio,          Vi kial flugas en malvarmo
    Tremante kaj rapide?              Tra flora la tombejo?
  Jam mortis rozo kaj lilio,        Sur cxiu loko pluva larmo
    Kaj venas frost' perfide.         Nun restas en herbejo.

  Flugiloj viaj kvazaux lampo       Silentas cxiuj en la nestoj,
    Briletas en nebulo:               Kaj svenis bonodoroj;
  Vi kion sercxas tra la kampo,     Plu ne batalos vi kun vespoj
    Perdita somerulo?                 Pri la floretaj koroj.

  Dezertaj estas la gxardenoj       Jen restas nur en kampo vasta
    Kaj vana l' amo via.              Velkinta krizantemo,
  Skeletoj sxajnas la vervenoj      Sur kiu via kiso lasta
    Sub lauxbo senfolia.              Mortigos vin en tremo.


1. Al kiu urbo veturis Karlo? -- 2. Kiom da monatoj li restis
tie? -- 3. Nomu la tagojn de la semajno kaj la monatojn de la
jaro. -- 4. Al kiu ofte skribis Karlo? -- 5. Kion li studis
speciale? -- 6. Nomu kelkajn sciencojn kaj artojn. -- 7. Cxu
Karlo sxatis skribi poeziojn? -- 8. Donu kelkajn vortojn
rimantajn kun "vento". -- 9. Cxu vi preferas prozon aux versojn?




18. Alico.

Cxiusomere Karlo veturis hejmen por pasigi kelkajn semajnojn kun
siaj gepatroj kaj Heleno. Post sia dua jaro en Bruselo, kiam li
revenis hejmen, li trovis sian fratinon fiancxino de juna
advokato en la urbo. Lia estonta bofrato estis tre bone konata
pro sia delikata elokventeco kaj ankaux pro sia afablega
karaktero, kiu havigis al li multajn amikojn. Tiu fiancxigxo
kauxzis multe da invitoj de kaj al la familio Davis.

Tiun someron Karlo vidis kaj revidis multajn personojn en la
urbo. La fiancxo de Heleno iam venis peti Karlon, ke li akompanu
sian fratinon kun li por viziti amikon de lia patro, kiu jxus
revenis el Hindujo. Estis profesoro Palam, de la Kalkuta
Universitato. Li kun sia familio revenis el Kalkuta por pasigi en
la urbo du jarojn da libertempo, kiujn li postulis por sia sano.

Dum la juna advokato paroladis pri la talento de la profesoro,
homo tiel interesa, tiel klera, k.t.p., Karlo sentis malnovan
fajron rebruligxantan en sia koro.

Pri la junulino ekvidita en la pregxejo li repensis. Pri la
perdita pilko en la parko li rememoris, ankaux pri la promenadoj
cxirkaux la mistera domo. "Mi plezure vin akompanos tien," li
diris.

La tagon, kiam, kune kun la gefiancxoj, li iris al la domo de
profesoro Palam, Karlo estis neordinare ekscitita. Heleno tre
miris pri tio.

La profesoro kun sia edzino akceptis ilin cxarme kaj prezentis al
Karlo sian filinon. La junulino estis plej bela kaj dolcxa, nun
kredeble dudek aux dudek-unujara.

"Sinjoro Karlo Davis," diris la profesoro, "mia filino Alico."
Kvankam tre konfuzita, Karlo farigxis kuragxa. -- "La grandan
plezuron renkonti vin, frauxlino, mi jam havis antaux kvin jaroj
en la Nacia Parko, kie vi perdis pilkon."

Sxi cxarme ridetis iom rugxigxante: "Ho, jes, sinjoro, mi
memoras, sxi diris, vi estis tiel afabla!"

Plej agrablan vesperon pasigis Karlo cxe la hejmo de profesoro
Palam. Tien li ofte revenis. Oni petis, ke li legu versajxojn
siajn. Ecx kanton li verkis, kiun lernis frauxlino Alico por
kanti laux ario sxatata de sxi.

Ofte frauxlino Palam estis invitita de frauxlino Davis; kaj Karlo
pro tio estis al sia fratino duoble pli afabla ol antauxe. Okazis
iam, ke Karlo iris kun Alico remadi sur la rivero. Li luis boaton
kaj ambaux trankvile remis gxis la arbareto de salikoj. Kiam por
vespermangxo ili revenis hejmen, gefiancxoj ili estis.

La konsenton de gesinjoroj Palam, Karlo facile akiris, same kiel
la aprobon de siaj gepatroj. Li estis la plej felicxa junulo en
la mondo.

  _Faru demandojn por la jenaj respondoj._

1. -- ? Jes, cxiusomere. 2. -- ? Kun siaj gepatroj kaj Heleno.
3. -- ? Kun juna advokato en la urbo. 4. -- ? Jes, li havis
multajn amikojn. 5. -- ? Cxar li havis afablan karakteron. 6. -- ?
Li estis profesoro en la Kalkuta Universitato. 7. -- ? Li revenis
por sia sano. 8. -- ? Li diris al Karlo, ke la profesoro estas
tre klera. 9. -- ? Jes, li estis akceptata tre afable. 10. -- ?
Sxi estis cxirkauxe dudekjara. 11. -- ? Gxi estis verkita de
Karlo. 12. -- ? Jes, li estis tre felicxa.




19. Kuracisto.

Ankoraux du jarojn studadis Karlo en la malsanulejoj de Bruselo,
sed li revenadis hejmen por Kristnasko, por Pasko, por la someraj
monatoj kaj ankoraux ecx pli ofte. La edzinigxo de lia fratino
Heleno estis unu el tiuj bonaj kauxzoj por libertempo.

Cxe tiu festo li la unuan fojon montrigxis oficiale kun sia
fiancxino Alico Palam. Estis tre gxojiga tago.

Cxe la fino de sia lasta studjaro, Karlo prezentis cxe la
Universitato sian tezon pri "la influo de l' imagemo en la
muskolaj malsanoj". Sukcesinte kun honoro, li definitive revenis
al sia hejma urbo.

Konsilate de sia patro, li luis cxambraron sur la unua etagxo de
komforta domo tute proksime je la vendoplaco. Alico lin helpis
por arangxadi la cxambraron kaj iliaj patrinoj sin okupis pri
acxeto de mebloj, tapisxoj, kurtenoj, k.t.p.

Karlo deziris havi kelkajn artajn bildojn en sia hejmo. Alico
donacis al li grandan kopion de la itala pentrajxo, antaux kiu
ili ambaux haltis samtempe en la muzeo, kiam ili estis geknaboj.

Per la amikoj kaj la konatuloj de ambaux familioj Davis kaj
Palam, Karlo ekakiris kelkajn klientojn. Sian tezon de doktoro de
medicino li vendigis en la librobutikoj de la urbo kaj per tio
plikonigis sian nomon, kvankam la tezo ne pli vendigxis, ol lia
poemlibro. Pro lia granda kvieteco kaj certeco, Karlo tre rapide
plimultigis sian klientaron. Li efektivigis kelkajn mirindajn
resanigojn de nervaj personoj, kaj li cxiam pli kaj pli
interesigxis je tiu psikologia parto de l' kuracarto.

Li interesigxis je publika higieno kaj faris kelkajn paroladojn
pri hejmozorgado, pri ordo en cxiutaga vivado, pri reguleco en
mangxado kaj dormado, pri efikoj de alkoholdrinkado, k.t.p.

Post ses monatoj li estis preskaux la plej sxatata kuracisto en
la urbo kaj jam estis plu nenia kauxzo por prokrasti lian
edzigxon kun Alico Palam. Ambaux gejunuloj konsentis por ne havi
bruan feston. Ili opiniis, ke oni ne edzigxas por la publiko.
Laux ilia deziro la festo estis tute familia kaj intima, kaj
kredeble pro tio speciale cxarma. Sinjorino Palam havis tamen
doloran momenton da plorado pensante, ke sxi de nun ne plu havos
kun si sian amatan filinon. Sed la felicxo de Alico sxin
konsolis. Sxi sukcesis iom forgesi tiun suferigan penson, ke ofte
ies felicxo kauxzas la malfelicxon de alia, kaj kio alportas
rideton sur la lipojn de unu, ofte naskas larmojn en la okuloj de
alia.

Post la edzigxa ceremonio, la felicxaj geedzoj foriris por fari
la kutiman vojagxon.

1. Cxu Karlo kelkafoje revenis hejmen? -- 2. Kiun tezon li
prezentis? -- 3. Sur kiu etagxo li luis cxambraron? -- 4. Kiu
helpis Karlon? -- 5. Kiuj objektoj trovigxas gxenerale en salono
kaj en mangxocxambro? -- 6. Kion donis Alico al sia fiancxo? --
7. Kies tezo ne multe vendigxis? -- 8. Cxu vi legis la tezon de
S-ro Doktoro Corret pri la utileco de internacia lingvo por
medicino? -- 9. Kio estas en la kapo? -- 10. Per kio oni vidas?
-- 11. Nomu la diversajn partojn de la homa korpo. -- 12. Kiu
mano estas gxenerale pli lerta? -- 13. Kiel oni nomas viron, kiu
ne povas vidi? -- 14. Kiel skribas la blinduloj?




20. En Italujo.

Cxar Karlo estis nun tre okupata kuracisto, li ne povis resti
longe for de la urbo. Pro tio la edzigxovojagxo estis ne tre
longa. Aliflanke Alico forte deziris baldaux komenci sian edzinan
vivadon en la nova hejmeto. Sed sxi ankaux deziris viziti
Italujon, kies nur unu havenon sxi konis.

La junaj geedzoj traveturis Svislandon, haltante en la bela urbo
Lucerno kaj celante Milanon per la Gotharda fervojo. La tuta
pejzagxo de tiu vojo inter la montoj tre forte impresis ilin per
sia grandioza beleco.

Alveninte Luganon, ili estis tiel cxarmitaj de la lago, ke ili
denove haltis kelkajn tagojn kaj ankaux vizitis Komon kaj la
cxirkauxan regionon. Akvoj bluaj, bluegaj, en kiuj fandigxas oraj
sunradioj, krutaj montoj silente gardstarantaj cxirkauxe, blankaj
domoj, gxardenoj kun vinbero kreskanta sur arboj kaj muroj: tio
estas la lando de l' poezia trankvileco, kie Plinus revante
promenadis antaux dumil jaroj.

En Milano ili pasigis tutan matenon en la turoj kaj sur la
tegmento de l' grandega cxefpregxejo, kiu blanke brilegis kvazaux
giganta juvelo sub la hela cxielo.

En Venezio ili longe promenadis en la palaco de l' dukoj,
admirante la grandajn majstroverkojn de l' pentristoj el la
venezia skolo. En nigra gondolo ili dolcxe glitadis sur la
kanaloj inter la marmoraj palacoj kaj sub la arkaj pontoj. Ili
sxipveturis al la insulo Lido por vidi la maron Adriatikan.
Antaux la ora cxefpregxejo de Sankta Marko ili disjxetis
grenerojn al la kolomboj sur la Granda Placo. Vespere, sur la
Granda Kanalo, inter la kolorpaperaj lanternoj ili sekvadis en
gondolo koncertboaton, el kiu kantistoj kun gitaroj aux
mandolinoj sonigis tra la nokto melodian arion.

En Bolonjo ili vizitis la malnovajn pregxejojn por admiri la
pentrajxojn. En Romo ili vidis la Forumon, kiun cxirkauxas tiom
da gloraj ruinajxoj kaj plenigas tiom da eternaj memorajxoj.

En Napolio ili vagadis cxe l' marbordo kaj vidis nepriskribeblajn
subirojn de la suno. La vaporsxipego, en kiu vojagxis gesinjoroj
Palam por reiri al Kalkuta, estis haltonta cxe Napolio. Gxian
alvenon ili atendis, por ilin adiauxi. Poste ili revenis hejmen
haltante ankoraux en Nice kaj Marseille.

Tre gxoje ili komencis sian novan kunvivadon hejme, kaj Karlo
felicxkore miris, kiel bele realigxis lia knaba revo.

_Rakontu skribe la supran cxapitron._ 1. -- ? Li estis kuracisto.
2. -- ? Ne, gxi ne estis tre longa. 3. -- ? Sxi deziris viziti
Italujon. 4. -- ? Jes, tiu lando estas tre bela. 5. -- ? Ili
haltis en Lucerno. 6. -- ? Jes, tiu urbo estas cxe la bordo de
lago. 7. -- ? Ili restis en Lugano dum kelkaj tagoj. 8. -- ? La
restoracio en la stacidomoj estas nomata bufedo. 9. -- ? Estas la
lokomotivo, kiu trenas la vagonaron. 10. -- ? Jes, dum la vintro
la svisaj montoj estas tute kovrataj de negxo. 11. -- ? Jes,
Venezio estas tre malnova urbo. 12. -- ? Sur la kanaloj oni
veturas per gondoloj. 13. -- ? Jes, tiuj sxipetoj estas tre
graciaj. 14. -- ? La sono de la violono estas pli bela, ol tiu de
la gitaro. 15. -- ? La vaporsxipo estis haltonta cxe Napolio.
16. -- ? Jes, Karlo farigxis konata kaj bone sukcesis.











End of the Project Gutenberg EBook of Karlo, by Edmond Privat

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK KARLO ***

***** This file should be named 24525.txt or 24525.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/2/4/5/2/24525/

Produced by David G. Simpson

Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.